Илмий тадқиқот асослари. Ўқув қўлланма - стр. 1
© Ибадулла Самандарович Байджанов, 2023
ISBN 978-5-0060-3919-3
Создано в интеллектуальной издательской системе Ridero
Тақризчилар
А.С.Уралов Самарканд Давлат архитектура-қурилиш университетининг «Архитектуравий лойиҳалаш» кафедраси профессори, архитектура фанлари доктори
М.Б.Сетмаматов Урганч Давлат университетининг «Архитектура» кафедраси мудири доцент, архитектура фанлари номзоди
Муаллуф: Байджанов Ибадулла Самандарович Урганч давлат университетьининг «Архитектура» кафедраси профессори, Фахрий фан доктори, Фан ва техникада хизмат кўрсатган арбоб «Илмий тадқиқот асослари» (Ўқув қўлланма)
Аннотация
Мазкур ўқув қўлланма олий таълим муассасаларининг архитектура ва шаҳарсозлик ва бошқа йўналишлари бўйича магистратура босқичи ва «Илмий тадқиқот методикаси» ўқув фани талабалари учун мўлжалланган.
Қўлламада илмий тадқиқот усулларининг асосий тушунчалари, ўрганишнинг ташкилий асослари очиб берилган. Умумлаштирилган шаклда илмий маълумотларни қидириш, тўплаш ва қайта ишлаш тизимининг хусусиятлари, илмий ишларни ёзишга қўйиладиган талаблар ва ихтирочилик муаммоларини ҳал қилиш назариясини қўллаш кўрсатилган.
Ўқув қўлланмада кўриб чиқилган илмий тадқиқотнинг услубий муаммолари, тартиблари ва даражалари умумий илмий хусусиятга эга.
Нашр нафақат бакалавриат ва магистратура талабалари, балки илмий тадқиқотнинг турли йўналишларидаги ёш олимлар ҳамда ҳар қандай билимдон фикрловчи инсон учун ҳам қизиқ бўлиши шубҳасиз.
Кириш
Фан – объектив қонуниятларни билишнинг узлуксиз ривожланиб бораётган тизими янги табиат, жамият ва тафаккур, одамларнинг махсус фаолият натижасида олинган жамиятнинг ишлаб чиқарувчи бевосита кучига айланади. «Фан» тушунчаси бир қанча асосий маъноларга эга.
Биринчидан, фан деганда (юнонча episteme, лотинча scientia) соҳа тушунилади ривожлантиришга қаратилган инсон фаолияти ва назарий воқелик ҳақидаги объектив билимларни схематиклаштириш.
Иккинчидан, фан бу фаолиятнинг натижаси – тизим сифатида намоён бўлади илмий билим олди.
Учинчидан, «фан» атамаси шахсга нисбатан қўлланилади илмий билимлар соҳалари.
Фан – бу асосий мақсадга эришиш учун бўлган фаолият соҳаси илмий билимнинг ўзи. Илм-фан инсон соҳаси фаолияти сифатида белгиланади, унинг вазифаси ривожланиш ва назарий тизимдир воқелик ҳақидаги объектив билимларни мослаштириш. Тор маънода, атама «фан» фаннинг айрим соҳаларига нисбатан билим ҳам қўлланилади.
Фан бутун цикл давомида илмий-техникавий ишларни жадаллаштириш ва таннархни камайтириш «тадқиқот – дизайн – ишлаб чиқаришдан олдин» ҳаётий аҳамиятга эга фан-техника тараққиёти суръатларини тезлаштириш ва самарадорлигини ошириш шарти, бунга маълумотларни қайта ишлашни автоматлаштириш ва экспериментал тадқиқотларни режалаштириш ҳам киради;
– янги техник воситаларни компьютер ёрдамида лойиҳалаш, шу жумладан дизайн ва ишлаб чиқаришни технологик тайёрлаш. Илмий-техника инқилобининг хусусиятлари фаннинг ролини ошириш; автоматлаштириш имконияти фақат жисмоний, балки ақлий (ижодий эмас) меҳнат; тез ўсиш ва янгиланиш илмий ва техник маълумотлар; материалларни, тузилмаларни, машиналарни тез алмаштириш, технологик жараёнлар; муҳандислик ечимлари хилма-хиллигининг кескин ўсиши;
– комплекс механизациялаш ва автоматлаштириш, шунингдек, бошқарув тизимлари даражасини ошириш.
Илмий-техника тараққиётининг ривожланиши олий таълимнинг такомиллашувига таъсир қилади. У талабалар билимига, уларнинг ижодий ривожланишига, топиш қобилиятига янги ортиб бораётган талаблар энг оқилона конструктив, технологик, ташкилий ва иқтисодий ечимлар; илмий ахборотларни танлашни яхши билиши;
– белгиланг ва қарор қабул қилинг турли тубдан янги саволлар.
Олий таълим ривожланишининг муҳим босқичи таълим жараёнига киришдир методологиясини ўрганувчи янги «Илмий тадқиқот асослари» мавзуси ва илмий тадқиқот усуллари, шунингдек уларни ташкил этиш усуллари. «Илмий тадқиқот асослари» фанининг ўқиш жараёнига киритилиши барча талабаларни мажбуриятини ривожланишига ҳисса қўшадиган илмий тадқиқот методологияси элементларини ўзлаштириш рационал ижодий фикрлаш; уларнинг оптимал ақлий фаолиятини ташкил этишга ундайди.