Иччи. Сибиэн. Абааһы - стр. 4
– Хайыыбыт? – диэн атаһым сибигинэйэн ыйытта.
– Таалабытыгар төннүөх, – диибин.
Тоҕо эрэ били дьахтары Таалаҕа төннөн баарын-суоҕун бэрэбиэркэлиэх санаа көтөн түстэ. Эмиэ сүүрэр-хаамар икки ардынан өкдөкөчүһэн, сыһыыбытыгар аҕыйахта атыллаан тиийдибит. Бастаан тиийэн төннүбүт сирбитигэр кэлээппитин кытта, дьахтарбыт иннибитигэр бу сайбайан эрэрэ көстө биэрдэ. Эмиэ чиккэриҥнэһэ түстүбүт. Уолум саатын хаба тардан ылан дьахтары туһулуох курдук тутунна.
– Кэбис, ытыма, киһини дэҥниэҥ, – диибин.
– Киһи буолбатах. Сааны эһэн сатаатар куттуохха.
– Кэбис, кэбис, сырыттын. Тоҕо эрэ биһигини кустатыан баҕарбат эбит. Дьиэлиэх.
Ол турдахпытына, дьахтарбыт эргиллэн көрдө. Сирэйин-хараҕын өйдөөн көрөр диэн суох. Хамаанданы истибит курдук, дэриэбинэ диэки ойуурунан быһа ыстанныбыт.
Дьиэлэри көрөн эрэ баран, биирдэ уоскуйдубут. Арай биир ыал таһыгар, били дьахтарбыт курдук, былаатын самыытыгар тиийэ саба түһэринэн бааммыт бэркэ билэр түөтэбит биһигини күүтэн турар эбит. Уҥуоҕа арҕаһа үкчүтэ сүр.
– Хайа, нохолор, сүөһү көрдүгүт дуо? – диэн ыйытта.
– Суох, – диэт, сулбу ааһа турдубут.
Бадаҕа кини күлүгэ салгыҥҥа олорон хаалбытын көрдөхпүт буолуо диэн билигин тойоннуубун. Ити сыл ол дьахтар эмискэ ыалдьан өлөн хаалаахтаабыт сурахтааҕа. Сөп түбэһиспитэ дьикти. Айылҕа ити биир таабырынын таайар киһи баар эрэ, суох эрэ.
Таабырынап
Ынахтан – саҥарар оҕо
Былыыр-былыр биир соҕотох оҕонньор олорбут. Кини соҕотох маҥан ынахтаах эбит. Ынаҕа төрөөрү ыалдьыбытыгар оҕонньор, кэтэһэ сатаан баран, утуйан хаалбыт. Сарсыарда туран хотонугар тахсыбыта, ортотугар тиийэр кугас баттахтаах, мап-маҥан эттээх уол оҕо ынаҕы эмэ олорор эбит. Ону көрөн соһуйбут, куттаммыт. «Абааһы төрөөбүт», – диэн, күрдьэҕинэн үлтү сынньан барбыт. Онуоха ол оҕо көрдөспүт: «Ааттаһабын, өлөрүмэ, биэс да үтүөнү оҥорботоҕум иһин, биир үтүөнү оҥоруом! Ийэм баһыгар, түннүк анныгар, бырах, үс хонон баран бэйэбин бэйэм билиниэм». Оҕонньор бокуойа суох үлтү сынньан барбыт. Оҕо: «Ынахтан икки төгүл кэллим да, киһи буолбатым, аны сылгыттан сыһыыга кэлиэм», – диэбит. Оҕонньор бу оҕону өлөрөн кэбиспит. Үс хонон баран хотоҥҥо, ынах турар сиринэн, муус түннүк үлтү барыар диэри ат кистээбит. Оҕонньор ону тахсан көрбүтэ, тэриэлкэ саҕа улахан ат суола чигдини тоҕута үктээн кэлэн барбыт. «Өлөрбөтөҕө буоллар, ол оҕо барыа эбит», – дииллэр этэ. Ол тугун бэйэҕит толкуйдааҥ.
Суруйдум 67 саастаах
Екатерина Алексеевна Кашлакова
Сэттээх-сэмэлээх буолара чахчы
«Ньурбачаан Бакамдатын арҕаа өттүгэр Хонорҕох Алааһа, эбэтэр арыт Арыылаах Алаас диэн ааттыыр сирдэрэ баар. Бу 1959 сылтан «Заготскот» диэн тэрилтэ соҕотуопкаҕа киирбит сүөһүнү хаайан аһатар киэҥ даллаах, сүөһү өлөрөр сирдээх, бостууктары олордор дьиэлээх сирэ этэ. Дьиэттэн аллара, Бакамда диэки өттүгэр ыарҕа саба үүммүт көлүйэлээх сиргэ, муус туран эт тоҥноҕуна сүөһү өлөртөрүллүө диэн бүтэй туттараары, алта-сэттэ оробуочайы таһаарбыттар. Саас. Көлүйэлэрин үрдүгэр бүтэй тоһоҕото, сиэрдийэтэ буолар бэртээхэй арыы мас баара. Үлэһиттэр үөрэ-көтө бу маһы кэрдэн барбыттар. Ол кэрдэн эрдэхтэринэ, ыарҕа иһигэр турар былыргылыы хабарҕа муннуктаах, арааһа, кус түөһэ диэн ааттыыр төкүнүк мастан оҥоһуллубут (тутуллубут диир ордуга дуу) ойуун дүҥүрүн тыаһа лүһүгүрээбит, кыаһаанын тыаһа өрө кыынньа түспүт. Үлэлии, аймалаһа сылдьыбыт дьон, соһуйан, уолуйан, сүгэлэрин кытта ыһыктыбыттар. Бары ах баран турбуттар. Саҥа саҥарар, тыл таһаарар суох үһү. Онуоха арыый аҕа саастаахтара, сэриигэ сылдьыбыт киһи, Чуукаартан төрүттээх Дабыыт Данилов-Буруо Хоноһо, бэргэһэтин устан туран, ити тыас кэлэр сирин диэки хайыһан билэринэн ааттаспыт: